Sigortasız İşçinin İş Kazası Geçirmesi: Haklar ve Sorumluluklar

Sigortasız Çalışan İşçinin İş Kazası Geçirmesi: Haklar ve Sorumluluklar

Türkiye’de kayıt dışı istihdam, ne yazık ki hâlâ ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir. Özellikle küçük işletmelerde ya da gündelik işlerde çalışan işçilerin bir kısmı, sosyal güvenlik kaydı yapılmaksızın çalıştırılmakta; bu durum hem işçinin hem de işverenin ciddi hukuki risklerle karşılaşmasına neden olmaktadır. Bu yazımızda, sigortasız çalışan bir işçinin iş kazası geçirmesi halinde ortaya çıkan hukuki sonuçları ve bu durumda işçinin sahip olduğu hakları ele alıyoruz.

İş Kazası Nedir?

İş kazası, kişinin çalışma hayatında 5510 sayılı Kanunda sayılan hallerden birinde meydana gelen ve sigortalıyı bedenen veya ruhen engelli hale getiren olaydır.

5510 sayılı Kanunda sayılan iş kazası halleri ise şunlardır:

• Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,

• Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

• Hizmet akdi ile çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

• Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, 

• Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelen olaylardır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, bir işçiyi sigortasız çalıştırmak doğrudan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na aykırıdır. İşveren, her çalışanı için işe başlama tarihinden itibaren en geç işe başlamadan bir gün önce SGK’ya bildirimde bulunmak ve primlerini düzenli olarak yatırmak zorundadır. Aksi durumda, hem idari para cezası hem de diğer hukuki sorumluluklar doğar.

Sigortasız İşçinin İş Kazası Geçirmesi Halinde Ne Olur?

Sigortasız bir işçinin çalıştığı işyerinde ya da işi nedeniyle bir iş kazası geçirmesi halinde durum hem işveren hem de işçi açısından ciddi sonuçlar doğurur:

a) SGK İşverene Rücu Edebilir

İş kazasını öğrenen SGK, kazayı araştırarak rapor hazırlar. Eğer işçi sigortasız çalıştırılmışsa ve SGK tarafından bu işçiye geçici iş göremezlik ödeneği ya da sağlık hizmeti sağlanırsa, bu giderler daha sonra işverene rücu edilir. Yani, SGK ödediği tüm masrafları işverenden tahsil eder.

b) İşveren Hakkında Suç Duyurusunda Bulunulabilir

Sigortasız işçi çalıştırmak, kamu zararına neden olma anlamına da geldiğinden, işveren hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulması söz konusu olabilir.

Sigortasız İşçinin Hakları Nelerdir?

Her ne kadar sosyal güvenlik kaydı yapılmamış olsa da, iş kazası geçiren işçi, birçok hakkını yargı yoluyla arayabilir. Bunlar arasında:

✅ Maddi Tazminat (Geçici veya Sürekli İş Göremezlik)

Kazaya bağlı olarak çalışamaz hale gelen işçi, işverenden gelir kaybı, tedavi gideri ve ekonomik geleceğinin sarsılmasına dair maddi tazminat talep edebilir.

✅ Manevi Tazminat

Ağır bir bedensel zarar, organ kaybı veya ölüm tehlikesi geçiren işçi, yaşadığı acı ve ızdırap nedeniyle manevi tazminat talebinde bulunabilir.

✅ Hizmet Tespiti Davası

İşçi sigortasız çalıştırıldığını ispat edebilirse, SGK’ya karşı hizmet tespiti davası açarak o dönemin çalışma süresinin sigortalı olarak tanınmasını sağlayabilir.

İşveren Açısından Sonuçlar

Sigortasız işçi çalıştıran ve iş kazasına sebebiyet veren işveren;

• İdari para cezalarıyla,

• SGK tarafından rücu edilen masraflarla,

• İşçinin açtığı tazminat davalarıyla,

• Ceza soruşturmalarıyla karşı karşıya kalabilir.

Ayrıca, Yargıtay uygulamasında işverenin kusur oranı yüksekse, tazminat miktarları da ciddi şekilde artmaktadır.

İşçinin Kendi Kusuru Var mı?

Sigortasız çalışmayı kabul etmiş olması, işçinin haklarını tamamen ortadan kaldırmaz. Yargıtay uygulamasına göre, işçi yalnızca kendi kusuru oranında tazminatta indirime uğrar. İşverenin sigorta yükümlülüğünü yerine getirmemesi ise onun kazanın meydana gelmesinde kusurlu olup olmadığının ayrıca değerlendirilmesine sebebiyet verecektir.

Savcılıkta Verilen İfadenin Önemi

Sigortasız çalışan işçinin geçirdiği iş kazasının ispatı bakımından savcılık ifadesi de önem arz etmektedir. Savcılıkta verilen ifadede şikayetçi olmamak tazminat davasına engel olmamakla birlikte (bu konuda sitemizdeki yazımızı okuyabilirsiniz) savcılıkta verilen ifade hem olayın iş kazası olduğunun ispatı konusunda hem de kusur oranlarının tespitinde büyük önem arz etmektedir.

Sonuç

Sigortasız çalıştırılan bir işçinin iş kazası geçirmesi, işveren için ağır hukuki ve mali sonuçlar doğurur. Bu nedenle, işverenlerin her işçiyi eksiksiz şekilde SGK’ya bildirmesi, işçiler açısından ise hak arama yollarını iyi bilmesi büyük önem taşır. Özellikle iş kazası gibi ciddi durumlarda, hem SGK süreçlerinin hem de hukuk davalarının uzman bir avukat aracılığıyla yürütülmesi, hak kayıplarının önlenmesi açısından kritik rol oynar.

📌 Unutmayın: İş kazası geçiren bir işçinin sigortalı olup olmaması, onun temel haklarını ortadan kaldırmaz. Bu durumda hukuki destek alarak sürecinizi bilinçli şekilde yürütmeniz önemlidir.

Daha detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.