ÖLÜMLÜ İŞ KAZASINDA TAZMİNAT TALEPLERİ

Her yıl binlerce işçi, çalıştıkları iş yerlerinde kazalara maruz kalıyor. Maalesef bu kazalarda birçok işçi hayatını kaybediyor. İSİG'in 2024 yılının ilk altı ayı için düzenlediği rapora göre ülkemizde en az 878 işçi hayatını kaybetmiştir.

Bu kazalar neticesinde meydana gelen vefatlarda geride kalanların hukuki haklarının bilmesi ve ölümlü iş kazasında tazminat taleplerini hangi kuruma, hangi sürelerde yapabileceklerini bilmeleri önem taşımaktadır. Kaldı ki; iş kazasından kaynaklı olarak, işverenin, SGK'nın, iş sağlığı ve güvenliği uzmanının ve iş kazasına sebebiyet veren varsa üçüncü kişilerin tazminat sorumluluğu yanında cezai sorumluluğu doğabilecektir. f

İş kazası sonrası atılacak adımlar, hem hukuki haklarınızın korunması hem de maddi ve manevi kayıplarınızın tazmini açısından kritik önem taşır. Bu yazımızda ölümlü iş kazasından sonra vefat eden işçinin yakınları için tazminat türlerine ve sosyal sigortalardan kaynaklı haklarına değineceğiz.

İş Kazası Nedir?

İş kazası, iş yerinde veya iş ile ilgili faaliyetler esnasında meydana gelen, işçinin bedensel veya ruhsal zarar görmesine yol açan olayları ifade eder. Bu tanıma göre:

• İş yerinde meydana gelen kazalar,

• İşçinin işveren tarafından görevlendirildiği bir yerde yaşadığı kazalar,

• İşçinin iş yeri aracı ile seyahat sırasında meydana gelen kazalar,

• İşverenin sağladığı bir konaklama alanında yaşanan kazalar

İş kazası kapsamında değerlendirilir.

Ölümlü İş Kazasında Tazminat Talepleri Nelerdir?

TBK'nın 53. maddesinde Haksız Fiile Bağlı olarak meydana gelen ölüm halinde meydana gelen zararlar düzenlenmiştir. İlgili madde hükmünde;

Ölüm hâlinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır:

1. Cenaze giderleri.

2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.

3. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.

şeklinde düzenlenmiştir.

• Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

Ölüme bağlı maddi tazminat taleplerinin başlıcası "Destekten Yoksun Kalma Tazminatı"dır. Bu tazminat türü, müteveffadan destek gören kişilerin, ömrünün kalanında müteveffanın desteğinden yoksun kalmaları sebebiyle isteyebildikleri bir maddi tazminat türüdür.

Desteğini yitiren kimse, yaşamaları muhtemel süre içerisinde, desteğin sağladığı yardımlardan, hizmetlerden, bakım ve gözetiminden mahrum kalmaktadır. Destekten yoksun kalma tazminatı bu mahrumiyetin karşılığı olan parasal değeri ifade eder. Bu tazminat ile güdülen amaç destek yaşamış olsaydı, yardım ettiği kimseye yapabileceği yardım tutarını sağlamaktır (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 25.05.1984 tarihli ve 1984/9-301 E., 1984/619 K. sayılı kararı).

Müteveffanın anne-baba, eş ve çocuklarının payları Yargıtay kararları ışığında hesap edilmektedir. Söz konusu destekliğin ispatında bu kişiler için fiili destek ispatı aranmamaktadır. Zira henüz destek olmuyorsa da yakın gelecekte muhtemel destek olması tazminat talebi için yeterli görülmektedir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, anne ve baba için 5510 sayılı Kanunda sayılan iş göremezlik geliri bağlanması şartlarını destekten yoksun kalma tazminatının varlığı için de bir dönem uygulamış ise de; söz konusu hukuka aykırılık Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu 22/06/2018 tarihli ve 2016/5 E., 2018/6 K. sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı ile giderilmiştir.

• Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nasıl Belirlenir?

Destekten yoksun kalma tazminatının nasıl belirleneceği ise 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 55’inci maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre;

Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, bu kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilmez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktarı esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile arttırılamaz veya azaltılamaz.

Bu Kanun hükümleri, her türlü idari eylem ve işlemler ile idarenin sorumlu olduğu diğer sebeplerin yol açtığı vücut bütünlüğünün kısmen veya tamamen yitirilmesine ya da kişinin ölümüne bağlı zararlara ilişkin istem ve davalarda da uygulanır.”

Görüldüğü üzere TBK 55’inci maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesinde tazminatın hesabında Türk Borçlar Kanunu’nun ve sorumluluk hukuku ilkelerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Bu durumda tazminat hesaplanırken TBK’nın 51’inci vd. hükümleri ile diğer özel yasaların TBK’ya aykırı olmayan hükümleri uygulanacaktır. TBK’nın 51’inci maddesinde “Hakim, tazminatın kapsamını ve ödeme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.” şeklindeki düzenlemede, tazminatın nasıl belirleneceği hükme bağlanmıştır.

Destekten Yoksun Kalma tazminatının belirlenmesinde;

• Vefat edenin yaşı ve geliri,

• Destek görenlerin yaşı ve muhtemel destek süresi,

• Tarafların kusur oranı,

• Hak sahiplerine Sosyal Güvenlik Hukuku kapsamında bağlanan rücuya tabi gelirlerin peşin sermaye değerleri

önem arz etmektedir.

İşverenin, iş kazaları için Mali Mesuliyet Sigortası yaptırıp yaptırmadığı da süreç açısından belirleyici olacaktır. Bu nedenle mağdurun, işverenin Mali Mesuliyet sigortası olup olmadığını araştırması da süreç açısından önem arz etmektedir.

Manevi Tazminat

Yine manevi tazminat, vefat edenin yakınları tarafından, kazanın meydana gelmesinde kusurlu işverenden talep edilebilecek tazminat türlerinden birisidir. Halk arasında "kan parası" olarak da bilinen manevi tazminat kurumu, bir kişinin haksız bir fiil sonucunda yaşadığı manevi zararlara karşılık olarak talep edilen bir tazminat türüdür. Burada esas olan, bireyin ruhsal bütünlüğüne verilen zarardan kaynaklanan acının hafifletilmesi ve mağduriyet hissinin giderilmesidir.

Hukuki anlamda manevi zararlar, kişinin toplum önünde itibarsızlıkla karşılaşması, psikolojik rahatsızlık yaşamaya başlaması ya da kişisel özgürlükler ve hakların çiğnenmesi sonucunda meydana gelir. Bu zararların telafisi maddi anlamda mümkün olmasa da, hukuki bir tazminat çerçevesinde kişiye manevi destek sağlamak amacıyla belirli bir miktar ödeme yapılabilir.

Manevi tazminat talebinde kimler bulunabilir?

• Vefat eden işçinin eşi ve çocukları,

• Anne ve babası,

• Kardeşleri

• Yakınlığı olduğunu ispat edebilecek diğer kişiler(nişanlısı vs.)

İş Kazasına Bağlı Maaş Bağlanması

İş kazasına bağlı olarak vefat edenin eşi, çocukları ve şartları sağlıyorsa anne ve babasına SGK tarafından gelir bağlanabilecektir. İlgili gelirin belirlenmesine kusur oranının herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Fakat bağlanan gelirin rücu edilebilir peşin sermaye değeri, destekten yoksun kalma tazminatı hesap edilirken tazminat tutarından mahsup edilecektir.

İlgili maaş ile Dul ve Yetim Aylığı birbirine karıştırılmamalıdır. İki ödeme farklı sigorta kollarına ait ödemelerdir. Dolayısıyla her iki ödeme şartlara göre ödenebilecektir.

Sıkça Sorulan Sorular

• Reddi Miras Yapmam Halinde Haksız Fiil Sebebiyle Ölmüş Olan Murisin Vefatı Nedeniyle Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Davası Açabilir Miyim?

  
  

  Evet. Destekten yoksun kalma tazminatı da destek şahıstan kaynaklanan bir tazminat olmayıp doğrudan destek görenlerin şahsi hakkı olarak ortaya çıkan bir tazminattır. Bu nedenle destekten yoksun kalma tazminatı ile miras hukuku farklı konulardır. Destekten yoksun kalma tazminat bakımından mirasın reddedilmesi yahut kabul edilmesinin herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.

  
  

• Reddi Miras Yapmam Halinde Haksız Fiil Kaynaklı Manevi Tazminat Davası Açabilir Miyim?

  
  

  Evet. Tıpkı destekten yoksun kalma tazminatı gibi manevi tazminat davası açılmasının önünde de hiçbir engel bulunmamaktadır.

• İş Kazası Sebebiyle Babamı Kaybettim. Tazminat Alabilir Miyim?

  Erkek çocukları için 18 yaş, kız çocukları için ise 20 yaşına kadar destekten yoksun kalma tazminatı hesap edilmektedir. Bu yaşın üstündeki çocuklar için ise yüksek öğrenim görme durumunda 25 yaşına kadar, çocuğun ömür boyu bakıma muhtaç olduğunun belgelenmesi halinde ömür boyu tazminat hesaplaması yapılabilecektir.

• İş Kazasında Eşim Vefat Etti. Tekrar Evlenmem Halinde Tazminat Alabilir Miyim?

  İş Kazasında eşin vefatı halinde diğer eş için hiç evlenmeyecek gibi tazminat hesabı yapılıp; AİHM tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde yeniden evlenme ihtimali indirimi yapılmaktadır. Fakat somut olarak evlenmiş eş için sadece yeniden evlenmeden önceki dönem için tazminat hesaplaması yapılmaktadır. Bu durum da tazminat miktarını bir hayli düşürmektedir.

• İş Kazası Tazminat Hesaplaması Nasıl Yapılır?

İş kazası tazminat hesaplaması herkesin payı oranında ve kişinin yaşı, geliri dikkate alınarak hesaplanacağından bir uzman yardımıyla hesaplanabilir. Bu hususta detaylı bilgi için iletişime geçebilirsiniz.

• İş Kazasında Kardeşi Vefat Eden Kişi Tazminat Alabilir Mi?

İş kazasında kardeşi vefat eden kişi manevi tazminat talebinde bulunabilir. Maddi tazminat talepleri için ise vefat eden işçinin kendisine sürekli maddi bir desteği bulunduğu iddiasını ispat etmesi gerekmektedir.

• İş Kazasında İmam Nikahlı Eş Tazminat Alabilir Mi?

  Evet. Vefat eden işçinin yalnızca imam nikahlı eşi bulunması halinde imam nikahlı eşi de hem destekten yoksun kalma tazminatı hem de manevi tazminat talep edebilecektir.

SONUÇ

İş kazası davaları uzmanlık gerektiren bir alan olup; vefatlı bir iş kazası sebebiyle mağdur olan işçi yakınlarının hukuki destek alması, hak kayıplarının önüne geçecektir. Bu hususta daha detaylı bilgi için iletişime geçebilirsiniz.

Konuyla ilgili bir başka yazımızı linkten okuyabilirsiniz.